Gelişim evrelerinden biri olan 2 yaş sendromu, çocukların bebeklik döneminden çıkıp kendilerini birey olarak kabul ettirmeye çalıştıkları dönemdir. Bireyselleşmenin ilk adımı olan ve 18. ile 36. aylar arasında görülen bu sendrom, hem çocuklar hem de ebeveynler için oldukça yorucu bir dönemdir. Henüz dil gelişimi ve iletişim becerileri gelişmemiş olan çocukların, ergenlikten önceki ilk bireyselleşme sürecinde, inat, öfke nöbetleri, agresif tavır, her şeye hayır deme, bağırma ve istediğini elde edene kadar huzursuz davranma gibi davranışlar ön plana çıkar. 2 yaş sendromu, ebeveynlerin dikkatle yönetmesi gereken önemli bir dönemdir.
2 Yaş Çocuk Psikolojisi Nedir?
Çocuklar 0-2 yaş aralığında 'güvenli bağlanma'yı yaşar. Bu süreçte bebek anneyle tamamen bütünleşir. 2-4 yaş ise 'Güvenli ayrılma' dönemidir. Yani; çocuk artık annesiyle olan bağımlılığını bitirip ruhsal doğumunu gerçekleştirmeye hazırlanır. Bunun için de isteklerini karşı tarafa yaptırmak, anlaşılmak, yönetmek, seçim yapmak, istediğini 'istediği an' elde etmeyi talep etmek gibi davranışlar içine girer.
Bunlar gerçekleşmediğinde de hırçınlaşır, öfkelenir, elindeki cisimleri etrafa fırlatır, kendi bedenine zarar verir, kötü şeyler söyleyerek karşı tarafı sinirlendirir, kendine sunulan önerilerin hiçbirini kabul etmez. Bu dönemde en çok kullandıkları kelime 'hayır' olur. İkna edilmekten, zorla bir şeye kanalize edilmekten de hoşlanmazlar.
Tüm bu davranış değişikliği süreci ise; '2 yaş ergenliği', '2 yaş sendromu' olarak bilinir. Bu dönemde çocuklar iki-üç kelimeden oluşan cümleler kurabilirler. "Benim", "Hayır" ve "Kötü", "Güzel" gibi kavramları anlayabilirler. Temelde 2 yaş sendromu; çocuğun sınırları test etmesi, bağımsızlığını ilan etmesi, istek ve ihtiyaçlarını anlatmayı/onları elde etmeyi öğrenmesinden ibarettir.
2 Yaş Psikolojisi Döneminde Ne Olur?
2 yaş psikolojik dönemi, sağlıklı çocuk gelişiminin olmazsa olmaz bir dönemidir. Çocuk çevresini, dünyayı keşfetme eğilimindedir. En büyük isteği bir şeyleri kendi başına yapmaktır. Çocukta benlik bilinci bu süreçte gelişir. Fiziksel ya da psikolojik bir rahatsızlık değildir. Sadece güvenli ayrılma dönemindeki bir çocuğun bireyselleşme talebidir. Dış dünyayla birey olarak temas etme ihtiyacı 2 yaş döneminde ilk kez görülür. Çocuk ruhsal doğumunu gerçekleştiremediğinde ise (2-4 ayrılma dönemi); bireyselleşemez.
Annesiyle olan bağımlılık ilişkisini sonlandıramaz. Okul hayatı, ilerideki özel ve sosyal hayatında bağımlılık kaynaklı sorunlar yaşar. Anneyle olan bağımlılığını sonlandıramayan bireyler; hayatlarında hep bağımlı ilişkilere ihtiyaç duyar. Bağımlılık yapan madde ve durumlara da yaşıtlarına oranla daha yatkın olurlar. Tüm bunların önüne geçmesi açısından bir çocuğun 2 yaş psikolojisi dönemini yaşayıp bireyselleşmede (güvenli ayrılma) ilk adımı cesaretle atmasına zemin hazırlamak gerekir.
Annesiyle bağımlı bağını sonlandırmış bir çocuk; ruhsal olarak güçlenir. Kendi gücünü fark eder. Kararlarını hayata geçirdikçe öz güven kazanır. Merak duygusu desteklendiğinde becerileri, algılayış düzeyi artar. Böylece çocuk adım adım okul dönemine hazırlanır.
2 Yaş Sendromu ile Nasıl Baş Edilir?
2 yaş sendromu genellikle 18 ay civarında başlar ve çocuk 3-3.5 yaş civarına gelene kadar devam eder. 2 yaş sendromu, bebeklikten çocukluğa geçiş sırasında karşılaşılan, bir takım sorunların yaşandığı özel bir dönemdir.
2 Yaş Sendromu Ne Zaman Biter?
Genelde 18 ay civarında başlar ve çocuk 3-3.5 yaş civarına gelene kadar devam eder. 2 yaş sendromu, ebeveynlerin çocuk gelişiminde en çok zorlandığı dönemlerden biridir. Bu dönemde karşılaşılan başlıca sorunlar:
- "Ben yapacağım" tutturmaları, isteklerinde ısrarcı olmak, söz dinlememek, istenilenin aksini yapmak, kıskançlık, titizlik, takıntılar ve utangaçlık,
- İştah problemleri,
- Uyku düzeninde bozukluklar, yatmak istememek,
- Öfke nöbetleri; anne-baba- diğer çocuklara vurmak, ısırmak, kendine zarar vermek; kafasını vurmak, kendini yere fırlatmak, durmadan ağlamak,
- Tuvalet sorunları.
2 Yaş Sendromu Belirtileri
Çocuklarda 2 yaş sendromunda genellikle; aşırı bir inatlaşma, sebepsiz ağlama krizleri, tutturmalar, sinirlenince kendine ya da başkasına zarar verme, ısırma, vurma gibi bir takım davranışlar görülür. Hatta bunların büyük bir kısmı, daha önce ya hiç yoktur ya da çok azdır. Ancak bu dönemde birden artmaya başlar.
2 Yaş Sendromu Ne Zaman Başlar?
1.5 yaş civarı başlayıp 3.5 yaşa kadar sürebilir. Genel olarak beklediğimiz; 3.5 yaştan sonra toplumsallaşma ve sosyalleşmenin artması ile çocuğun sakinleşmesi. Ancak çocuk, bu sendromdan geçerken aileyi nasıl manipüle edeceğini öğrenmişse, bu dönemdeki bazı alışkanlıklarını ileri yaşlara da taşıyabilir.
Çocuğunuz 2 yaşındaysa ve davranışlarıyla sizi çileden çıkarıyorsa endişelenmeyin. Çocukların 2-3 yaş arasındaki bu durumu geçicidir. Bu dönemde çocuğunuzla ilişkinizde dikkat etmeniz gerekenler:
- Çocuğunuz yaşına uygun sorumluluklar verin.
- Anlaşılır, tutarlı sınırlar koyun, kendini güvende hissettirin.
- Enerjisini boşaltması için gün içinde bol bol dışarı çıkarın.
- Öfkelendiğinde yanında sakince onunla göz teması kurmadan durun. Davranışının farkında olduğunuzu hissettirin.
- Tutarlı sınırlar koyun ve çizdiğiniz sınırları o sakinken anlatmaya çalışın. Böylelikle olay anında ya da öfkeli durumlarında sizin anlattıklarınız aklına gelecek ve nasıl davranması gerektiğini önceden kestirecektir.
- Çocuğunuza sınırlarını zorlayabileceği, zaman zaman sınırlarını aştığında sonuçlarını görüp öğrenebileceği, özgür olabileceği ve kendisini tümüyle ortaya koyabileceği güvenli ortamlar yaratın.
- Yapmasını istemediğiniz bir davranış varsa kızmak, engellemek ve cezalandırmak gibi davranışlar göstermeyin. "Hayır!" kelimesini kullanmada seçici davranın. Yerine getirilmesi imkansız olmadıkça her isteğine "hayır" demeyin.
- Kendisine zarar veren hareketler yapıyor ve bunu bir oyun olarak algılıyorsa, bu davranışını sevmediğinizi belli eden jest, mimik ve sözlerle dikkatini başka yönlere çekin.
2 Yaş Psikolojisi Döneminde Çocuğa Nasıl Davranılmalı?
İlk 4 yıl çocuğun en önemli işi; bulunduğu dünyayı incelemek, insanları tanımak, konuşmayı öğrenmek, nerede nasıl davranacağını bilmek, eşyayı, eşya ile olaylar arasındaki bağlantıyı kavramaktır. Tüm bunları ruhunu korku ve panikten arındırıp güvenle hayata adım atabilmek için yapar.
Bunun adı bir varoluş hikayesidir. Ebeveyn bu bilgiler ışığında çocuğun davranışlarını, tepkilerini değerlendirmelidir. Öğrenmek, hayata hazırlanmak isteyen bir çocuk için ebeveynlerin en önemli ödevi/görevi çocuğa sükunetle eşlik etmektir. Sürekli engellenen, dikkati sıklıkla başka başka yöne çevrilen çocuklarda dikkat eksikliği görüldüğünü biliyor muydunuz?
- Anne-baba çocuğun hayatın içinde akmasına izin vermeli.
- Tehlikeli durumlar dışında çocuğun seçimini gerçekleştirmesini desteklemeli.
- Ebeveyn 'Sen yapamazsın', 'Gücün yetmez' gibi cümlelerle çocuğun ilerleyişini durdurmamalı.
- Çocuk bir şeyleri denerken ebeveyn yanında olsa da müdahale etmemeli.
- Ağlama, öfke krizleri genelde çocuk engellendiğini hissettiği için gerçekleşir. Böyle bir durumda öncelikle kendi davranış ve sözlerinizi gözden geçirin. Devamında da çocuğu ikna etmek yerine; ona temas ederek teselli edin.
- Sıklıkla engellenen çocukların tepkileri de daha büyük ve derin olur. Hem kendilerine hem de çevrelerine zarar verme potansiyelleri daha yüksektir.
- Çoğunlukla kendini gerçekleştirmesine izin verilen çocuk; istediği yapılmadığında (o an için merak duygusunu gideremediğinde) aşırı tepkiler vermez. Ağlayabilir, kızabilir ama bu bir öfke ya da ağlama krizine dönüşmez. Açıklama yaptığınızda daha sakin ve anlayışlı olabilir.
- Çocuğu teselli etmek istediğinizde buna kolaylıkla izin verir. Kısa süre sonra da başka bir alana kendi istediğiyle yönelir.
- Aşırı tepkisel bir çocuğunuz varsa; öfke nöbeti esnasında duygularını yaşamasına sakinlikle izin verin. Müdahale etmeyin, yorum yapmayın. Çocuğun yanında olun ve duygularını boşaltmasına alan açın. Sakinleşmeye başladığında ise, izin isteyerek sarılın ve yanında olduğunuzu ona söyleyin.
2 Yaş Çocuk Psikolojisi Dönemi Ne Kadar Sürer?
2 yaş psikolojisi dönemi 18-24 ay aralığında başlayıp 4 yaşın bitimine kadar devam edebilir. Süreç ebeveyn tarafından bilinçli şekilde yürütülüyorsa 3 yaşında da sonlanabilir. Bitiş zamanı çocuğun duygu durumuna, ailesiyle paylaşımlarına, güvenli bağlanmış bir çocuk olup olmamasına, ebeveynlerin bilinç düzeyine, 2 yaş sendromunun nasıl yönetildiğine göre değişiklik gösterir.
2 Yaş Psikolojik Döneminde Yapılması Gerekenler
- Çocuğunuzu her koşulda destekleyin.
- Çocuğunuzun sizden duygusal olarak beslenip güç almasına ortam sağlayın. Bunu onun duygularına, merakına eşlik ederek yapabilirsiniz.
- Çocuğun tercihlerine saygı duyun.
- Çocuk talep ettiğinde ona yardımcı olun. İlk teklifi her zaman ondan bekleyin.
- Çok tehlikeli durumlar dışında çocuğun merak ettiklerini denemesine izin verin.
- Yaşamı keşfetmeye çalışan bir çocuk için en iyi eğitim alanı hayatın ta kendisidir.
- Çocuğunuzu bol bol dışarıya çıkarın. Enerjisini atması için elinizden geleni yapın. Onun da ihtiyaçlarına göz önünde bulundurarak sizinle birlikte hareket etmesini sağlayın. Onu bir yük ya da engel olarak görmeyin. Yaşıtlarıyla vakit geçirebilmesi için çocuğunuza ortam oluşturun.
- Market, yürüyüş, ev gezmesi, piknik ortamları, restoranda yemek yemek gibi aktiviteler bu dönemdeki çocuklar için eşsiz bir öğrenim alanıdır.
- Her bir krizin ancak sizin sakinliğinizle ve devamındaki sarılma, öpüşme halleriyle tatlıya bağlanabileceğini aklınızdan çıkarmayın.
- Çocuğun agresif, öfkeli hallerine bakarak bu davranışlarının kalıcı olduğunu düşünmeyin. Aksi halde çocuğu disipline etmeye, yönetmeye çabalarsınız. Bu dönemin disiplin, terbiye dönemi olmadığını her fırsatta hatırlayın.
- Çocuğunuzun bir talebi olduğunda ona 'Hayır' demeyin. Çünkü çocuk bu kelime karşısında engellenme hissi yaşar. Bu da onun agresifleşmesine, uyumsuz davranışlar sergilemesine sebep olur. 'Hayır' yerine alternatifler sunarak içlerinden birini seçmesini isteyin.
- Çocuğunuzun her istediğini yapmamanız çok önemlidir. Zannedilenin aksine sınırlar çocukların kendilerini güvende hissetmesini sağlar. Sağlıklı ve net sınır koyduğunuzda çocuk sakinleşir. Ağlayarak ve öfke nöbetleri geçirerek istediğini yaptırmaya çalıştığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz.
- Çocukların ihtiyacı kararlı ve tutarlı yetişkinlerdir. Çocuğun güvenliğini ve sağlığını ilgilendiren konularda her iki ebeveynin de tutarlı tavırlar sergilemesi çocuk için en iyi olandır. Aksi halde çocuğun kafası karışır ve olana anlam veremediği için öfkelenerek kendini ifade etmeye çalışır.
2 Yaş Psikolojik Döneminde Yapılamaması Gerekenler
- Çocuğunuzu engellemeyin. Engellenen çocuk kendini gerçekleştiremediği için hırçınlaşıp agresifleşir.
- Çocuk merakını gidermeye, yeni bir şeyi keşfetmeye çalışırken negatif mesajlar vermeyin.
- Çocuk 'Hayır, istemiyorum' dediğinde ısrar etmeyin.
- Çocukla inatlaşmayın. Bu tutumun her şeyi daha da kötüleştireceğinden emin olun.
- Çocuğun hayal gücüyle dalga geçmeyin. Onu kendinizce mantıklı alanlara yönlendirmeyin.
- Çocuğun tepkilerine tepkiyle değil, sükunetle karşılık verin.
- Çocuğunuzu hafife almayın. Onun keşiflerine, öğrenmeye çalıştıklarına, tercihlerine ve zevklerine karşı saygılı, heyecanlı olun.
- Bu dönemde çocuğunuzu disipline etmeye çalışmayın. Bir şeye "hayır" dediyseniz, bunu, öfke ve ağlama krizi karşısında 'Evet' e çevirmeyin. Kararlı ve net olun. Çocuklar ancak kararlı ve net ebeveynlerle güvenli bir iletişim/bağ kurabilirler.
2 yaş sendromu ile başa çıkmakta zorluk çeken ailelerin, bu konuda yardım almak için uzman bir hekime başvurmaları, çocuğun bu dönemi kişisel gelişimine katkıda bulunacak şekilde atlatmasına yardımcı olur. Uzm. Dr. Zehra Babadağı kliniğinden destek almak için iletişime geçebilirsiniz. Bilgi almak için web sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
