Günlük hayatta gerekli olan hareketleri yapabilmeye motor beceri, bu hareketleri yapabilmek için kullanılan kasların uygun hale gelmesine de motor gelişim denir. Çocuklarda motor gelişim, beslenmekten yürümeye, oynamaktan yazmaya kadar her türlü faaliyetlerini kapsar. Hayatın ilk 6 yılında önemli ölçüde tamamlanan, hızla ve artarak devam eden motor gelişim süreci, anne karnından itibaren başlar ve doğumdan itibaren yaşlara göre dört dönemde incelenir:
Gündelik yaşamı sürdürebilmek için gerekli olan hareketleri yapabilmek motor beceri olarak tanımlanır. Motor beceriler, beden ile zihin arasındaki koordinasyon sonucu hayata geçirdiğimiz pratik eylemleri kapsar. Telefon kullanabilmek, bir içeceğin kapağını açabilmek veya en basitinden sabah uyandığımızda yatağı düzeltebilmek gibi aktivitelerin tümü motor becerilerle ilgilidir. Bahsi geçen eylemleri yapabilmek için ise kasların uygun hâle gelmesi gerekir. İşte bu sürecin hayata geçmesi motor gelişiminin doğru bir şekilde tamamlanmasıyla mümkündür.
Bebeklerde ve çocuklarda motor gelişimi beslenmeden oynamaya, yazmadan yürümeye kadar pek çok faaliyeti kapsar. Motor gelişimi, yaşamın ilk 6 yılında büyük ölçüde tamamlanır. Söz konusu yetenekler 6 yaştan itibaren ise hızla artmaya devam eder. Anne karnında başlayan bu önemli süreç bebeklerin ve çocukların hayatlarını önemli oranda etkiler. Motor gelişimi, öğrenme yeteneklerinin güçlenmesiyle hız kazanır. Zihnin, kasların ve duyu organlarının bir arada çalıştığı gelişim süreci temelde 2 kola ayrılır. İnce ve kaba motor gelişimi olarak adlandırılan bu dönemler, miniklerin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmesi açısından önem teşkil eder.
Normal motor gelişim, bir bebeğin büyüme sürecinde, kaba ve ince motor beceriler kazanabilmesini, sosyal becerilerini kazanabilmesini ve dil gelişimini kapsamaktadır. Bütün bu becerilerin kazanılabilmesi için belirli bir yaş sınırları bulunmaktadır. Normal motor gelişim sıralı ve tahmin edilebilir bir düzende ilerler. Örneğin; 3. ayda bir bebek tam baş kontrolünü sağlayabilmeli, 8. ayda oturabilmeli, 15. ayda yürüyebilmelidir. Genetik faktörler, cinsiyet, hormonal faktörler, çevresel faktörler normal motor gelişim sürecini etkileyebilir.
Ebeveynlerin, bebeklerde tipik motor gelişimi bilmesi, bebekleri gözlemleyerek risk altındaki bebeklerin takip edilebilmesi, doğru zamanda müdahale edilebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ebeveynlerimizi bilgilendirmek amacıyla aşağıda yeni doğan döneminden itibaren 12. aya kadar tipik motor gelişim basamakları görsellerle açıklanmıştır.
İlk 30 Gün:
1 Ay:
2 Ay:
3 Ay:
4 Ay:
5 Ay:
6 Ay:
7 Ay:
8 Ay:
9 Ay:
10 Ay:
11 Ay:
12 Ay:
Sonuç olarak, çocuklarda motor gelişim süreçleri bireysel farklılıklar gösterebilir ve doğru zaman ve fırsatlar sağlanarak desteklenmelidir. Eğer motor gelişimi konusunda endişeleriniz varsa, Uzm. Dr. Zehra Babadağı kliniğine başvurmak ve danışmak en doğrusu olacaktır.
Çocuklarda motor gelişim, vücut hareketlerinin ve kas koordinasyonunun zaman içindeki doğal ilerlemesini ifade eder. Motor gelişim, bebeklikten çocukluğa kadar süren bir süreçtir ve çocuğun bedeninin farklı bölümlerini kullanma becerisini içerir. İşte çocuklarda motor gelişimin genel bir özeti:
Büyük kas (Gross motor) gelişimi: Bebekler, ilk olarak başlarını kaldırma, sırt üstü ve sırt üstünden karına dönebilme, emekleme, oturma, ayakta durma ve yürüme gibi büyük kas gruplarını kullanarak bedenlerini kontrol etmeyi öğrenirler. Çocuk büyüdükçe, denge, koordinasyon ve güçleri artar ve daha karmaşık hareketler gerçekleştirebilirler.
Küçük kas (Fine motor) gelişimi: Bebekler, ellerini ve parmaklarını kullanarak nesnelere dokunma, kavrama, tutma, sallama ve nesneleri ağızlarına götürme gibi ince motor becerileri geliştirirler. Bu beceriler, zamanla daha hassas ve karmaşık hale gelerek, parmaklarını kullanarak yemek yeme, giyinme, oyuncaklarla oynama, resim yapma ve yazı yazma gibi günlük yaşam aktivitelerinde kullanılır.
Görsel-motor koordinasyon: Çocuklar, gözlerini ve ellerini aynı anda kullanma becerisini geliştirerek görsel-motor koordinasyonlarını artırırlar. Örneğin, nesneleri takip etme, nesneleri hedefleme, bulmaca çözme, bloklarla yapılar inşa etme gibi aktiviteler, görsel-motor koordinasyonu destekler.
Denge ve koordinasyon: Çocuklar, denge ve koordinasyon becerilerini geliştirerek bedenlerini kontrol etme yeteneklerini artırırlar. Örneğin, tek ayak üzerinde durma, topa vurma, ip atlama, bisiklete binme ve yüzme gibi aktiviteler denge ve koordinasyonu destekler.
Uzaysal farkındalık: Çocuklar, bedenlerini ve nesneleri uzayda nasıl kullanacaklarını anlamalarını gerektiren uzaysal farkındalık becerilerini geliştirirler. Örneğin, nesnelere doğru atlamak, nesneleri taşımak, nesnelere çarpmadan geçmek gibi uzaysal farkındalık becerileri, çocukların günlük yaşam aktivitelerinde başarılı olmalarını sağlar.
Çocuklarda motor gelişim, her çocuğun kendi hızında ilerler ve farklılıklar gösterebilir. Bazı çocuklar erken dönemde motor becerilerini hızla geliştirirken, bazıları daha yavaş ilerleyebilir. Ayrıca, çevresel faktörler, genetik etkenler ve sağlık durumu da çocukların motor gelişimini etkileyebilir.
Unutmayın ki her çocuk farklıdır ve motor gelişimleri farklı hızlarda ilerleyebilir. Eğer endişeleriniz varsa veya çocuğunuzun motor gelişimi konusunda kaygılarınız varsa, bir uzmana danışmak önemlidir. Bu konuda uzman ekibi ile birlikte Uzm. Dr. Zehra Babadağı ve ekibi sizlere yardımcı olabilir. Çocuk doktoru, pedagog veya bir çocuk gelişim uzmanı, çocuğunuzun motor gelişimini değerlendirebilir ve gerektiğinde ek destek ve yönlendirme sağlayabilir.